“Agresje” to seria dzieł autorstwa wybitnego artysty Zdzisława Jurkiewicza, która jest kontynuacją cyklu “W akcji” (1961-1967). Później w tym samym cyklu powstały też “Inwazje” (1966-1967) i “Strefy” (1967-1968). W skład owej serii wchodzą obrazy namalowane w latach 1965-1966, są to dynamiczne kompozycje, o przygaszonych kolorach i świetlistej powierzchni. Obecnie znane są “Agresja” (ok. 1965), “Agresja II” (1965), “Agresja” (1965), “Agresja VI” (1965), “Agresja XVII” (1966), “Agresja XIX” (1966). Obrazy mają różne rozmiary, jednak łączy je technika (olej na płótnie) oraz stonowana kolorystyka w odcieniach bieli, beżu, szarości, czarnego czasami z akcentem żółtego czy niebieskiego. Wyróżniają się na tle jego twórczości, są odejściem od malarstwa materii obecnego w początkach jego drogi artystycznej. Powstały pod wpływem fascynacji malarstwem gestu. Sam artysta mówi, że gest w tych dziełach jest “spatynowany, sterowany i wspomagany” - spontaniczny, a jednocześnie podporządkowany twórcy. Nie jest to przypadkowa plama czy bryzg, a realizacja wcześniejszego zamysłu. Jurkiewicz podjął temat pokrewny informelowi, mianowicie action painting wcześniej niespotykany w jego twórczości. Jednakże była to tylko inspiracja tym malarstwem, nie wykluczało to udziału sterowania gestami. Każdy z obrazów przedstawia wyrazisty kształt, o częściowo ostrych krawędziach, momentami łagodnie przechodzących do tła. Często znak ten przebiega diagonalnie przez płótno. Jest to coś co świadczy o dynamicznym charakterze tego malarstwa. Kolejne gesty wywoływały w artyście emocje, a następnie rozładowywały wynikające z nich napięcia. Było to coś pomiędzy informelem, a malarstwem gestu, ciągła walka spontaniczności z przemyślaną formą. W cyklu “Agresje” nie ma nic oczywistego, możemy się jedynie domyślać co w danym momencie kierowało autorem. Wymowny tytuł sprawia, iż z góry zakładamy coś negatywnego, kierujemy nasze myśli ku złym emocjom. Jak widać, dla twórczości Jurkiewicza cykl ten miał pozytywny wydźwięk, stanowił początek jego kariery. “W akcji” to pierwsza próba wrocławskiego architekta w odnalezieniu się w malarstwie abstrakcyjnym. Stanowi to też doskonały przykład tego, iż był to człowiek otwarty, nie bojący się nowatorskich rozwiązań. Doskonały obserwator otaczającego go świata, który potrafił przenieść odczuwane bodźce na język sztuki.

Praca stanowi analizę czasopisma architektonicznego ,,Architektura i Budownictwo" w latach 1925-1930. Zawiera informacje na temat redakcji i autorów artykułu. Nakreślone zostało tło historyczne i polityczne, omówiona szata graficzna czasopisma. W kolejnych rozdziałach przedstawione zostały najważniejsze tematy artykułów m.in. architektura reprezentacyjna, mieszkalnictwo, urbanistyka, wystawy. Ważną część pracy stanowią cytaty z czasopisma.

Około 1800 roku Częstochowa była małym miastem, w którym wyróżniał się klasztor Paulinów na Jasnej Górze i odległe od niego o około półtora kilometra Stare Miasto. W ciągu XIX wieku Częstochowa nie tylko rozbudowała się jako ośrodek pielgrzymkowy, ale także, co jest mniej znane, jako prężny zespół przemysłowy. W pracy prezentuję obraz urbanistyczny i architektoniczny Częstochowy z przełomu XIX i XX wieku z odniesieniem do wcześniejszych przemian. Zmiany urbanistyczne i administracyjne dokonane w latach 20. XIX wieku – to jest wytyczenie Alei Najświętszej Maryi Panny, budowa ratusza oraz poprowadzenie przez Częstochowę kolei warszawsko-wiedeńskiej – zapoczątkowały proces rozwojowy miasta oraz zdefiniowały główne elementy krystalizujące jego obraz, widoczne do czasów współczesnych. Praca składa się z trzech zasadniczych rozdziałów, z których każdy podzielony jest na kilka podrozdziałów. Na początku przedstawiam istotne fakty historyczne dla przybliżenia ogólnego obrazu miasta. Pokrótce opisuję najważniejsze elementy struktury przestrzennej miasta utworzone w pierwszej połowie XIX wieku, które stanowią bazę dla dalszych procesów rozwojowych Częstochowy. Szczególną uwagę zwracam na połączenie Starej i Nowej Częstochowy, co będzie miało kluczowe znaczenie dla moich późniejszych rozważań i analizy tematu pracy. W kolejnym rozdziale prezentuję analizę czterech dzielnic, jakie wytworzyły się w strukturze miasta na początku XX wieku, których odrębność wynika z pełnionych przez nie funkcji oraz ze zróżnicowania urbanistyczno-architektonicznego. Jest to dzielnica staromiejska, jasnogórska, fabryczna oraz reprezentacyjna. Zwracam także uwagę na tak zwany „wielki plan regulacyjny” z 1901 roku oraz na Wystawę Przemysłu i Rolnictwa z 1909 roku. W ostatnim rozdziale skupiam się na bliższym przedstawieniu kościoła Świętej Rodziny projektu Konstantego Wojciechowskiego – opisuję historię jego budowy, plan, wygląd oraz znaczenie dla Częstochowy w kontekście zaborów i rozwoju „stylu narodowego”. Częstochowa przed rokiem 1914 prezentuje się jako duże i prężne miasto, które dzięki wielu czynnikom zmieniło się z końcem XIX wieku, w porównaniu do lat początkowych tego stulecia. Dogodne warunki dla rozwoju przemysłu pomogły przeobrazić ten mały ośrodek miejski w znaczący punkt gospodarczy i miejski na mapie Królestwa Polskiego.

Okres dwudziestolecia międzywojennego był czasem wzmożonego budownictwa w Częstochowie, zarówno architektury mieszkaniowej jak i użyteczności publicznej. Powstające wtedy gmachy użyteczności publicznej były znaczące dla rozwoju miasta i poziomu życia jego mieszkańców. Z powodu kryzysu po pierwszej wojnie światowej znaczna ich większość była wznoszona przeważnie w drugiej dekadzie II Rzeczypospolitej. Ze względu na mnogość tego typu realizacji, w pracy zostały opisane cztery zrealizowane obiekty – urząd pocztowy projektu Adolfa Szyszko-Bohusza (proj. 1926-1928; realizacja 1928-1930), Powiatowa Kasa Chorych (1927-1928), Ognisko Obrony Niepodległości im. Marszałka Piłsudskiego wzniesione jako pomnik z okazji 10. rocznicy odzyskania przez Polskę Niepodległości (1930-1934) oraz starostwo powiatowe (1933-1935) i dwa nieznane dotychczas, będące tylko wersjami projektowymi – szpital na Parkitce (1935?) oraz ośrodek zdrowia (1930). Zostały omówione ich dzieje powstania bądź projektowania, plan przestrzenny i bryła. Budownictwo międzywojenne było bardzo zróżnicowane – od form konserwatywnych do awangardowych, dlatego też każdy z opisywanych obiektów prezentuje odmienne formy stylistyczne. Wskazanie obiekty zostały także przeanalizowane pod kątem realizacji danego typu budownictwa użyteczności publicznej w innych miastach II Rzeczypospolitej. Ważny aspekt stanowiła także kwestia ich lokalizacji w przestrzeni miejskiej.

Działalność artystyczna Wojciecha Plewińskiego dostarcza intersujących odniesień – przydatnych w pracy badawczej, w zakresie tematyki zawartej w tytule niniejszego opracowania: „Człowiek we współczesnej fotografii, czyli o twórczości Wojciecha Plewińskiego”. W celu przeanalizowania wybranych cykli fotograficznych, ukazujących egzystencję społeczeństwa polskiego, jak i innych narodowości spoza tzw. ”Żelaznej Kurtyny” – żyjących w drugiej połowie XX-wieku – zastosowano metodę Erwina Panofsky’ego. oraz posiłkowano się wykładnią teorii Rolanda Barthes’a. Wnioski wypływające z przeprowadzonej analizy, odnoszące się do artystycznych i historycznych aspektów fotografii, z uwzględnieniem jej roli dydaktycznej oraz walorów poznawczych, zostały zawarte w końcowej części pracy.

Niniejsza praca ,, Czytać czy nie-czytać? Interdyscyplinarność analizy tekstów wizualnych w kontekście interpretacji znaków.” zajmuje się tematyką wizualności dzieła sztuki oraz złożoności procesów czytania, które zachodzą w kontakcie z takim obiektem. Zawiera ona również rozważania na temat zasadności interdyscyplinarnej analizy twórczości artystów. Rozważania zawarte w pracy wynikają z rozwoju współczesnego społeczeństwa, które narzuca ciągłą interpretację znaków jako liter tworzących słowa, towarzyszących w codziennym funkcjonowaniu. Wpływ ten oddziaływał również na twórczość artystów. Praca podzielona jest na część teoretyczną, która zawiera zagadnienia z dziedziny semiotyki, wykorzystaną przy analizie tekstów wizualnych. Następnie przeanalizowano schematy, za pomocą których są odbierane oraz implementowane znaki. W części praktycznej zastosowano przedstawioną teorię na wybranych dziełach Wandy Gołkowskiej, by ukazać zasadność interdyscyplinarnej metody analizy tekstów wizualnych. Do napisania pracy wykorzystano aktualne literatury przedmiotu z zakresu historii sztuki, lingwistyki, semiotyki oraz socjologii.

Praca poświęcona dawnemu kościołowi granicznemu w Biedrzychowicach (powiat lubański). Podzielona na siedem rozdziałów. W pierwszym z nich zostały omówione materiały o charakterze źródłowym oraz literatura dotycząca zabytku. Kolejny stanowi próbę opisania dziejów granicy na rzece Kwisie, która w czasach powstania kościoła miała charakter granicy państwowej. W rozdziale trzecim przedstawiono historię wsi Biedrzychowice. Kolejna część pracy została poświęcona przyczynom powstania grupy kościołów granicznych oraz okolicznościom podjęcia inicjatywy budowy biedrzychowickiej świątyni w latach 1654-1656. Rozdział piąty opisuje dzieje kościoła i parafii od 1654 r. do 1945 r. Historia wspólnoty jest podzielona na lata patronatu kolejnych właścicieli Biedrzychowic, od momentu kupna wsi do chwili sprzedaży dóbr bądź przekazania ich członkom rodziny. W następnej części niniejszej pracy opisano współczesny wygląd kościoła w Biedrzychowicach: architekturę oraz wyposażenie. W podrozdziale wymieniono również zaginione elementy wystroju świątyni. Kolejny rozdział stanowi analizę współczesnego stanu zachowania zabytku oraz jego otoczenia, której wynikiem jest prezentacja wniosków konserwatorskich dotyczących kościoła w Biedrzychowicach. Ponad to niniejsza praca zawiera część ilustracyjną obrazującą obecny stan budowli i elementy dawnego wyposażenia, które zachowały się do dzisiaj oraz te, które uważa się za zaginione bądź zniszczone.

Klawesyny były jednym z najpopularniejszych instrumentów muzycznych Europy doby baroku, niezastąpionym w mieszczańskich domach oraz w dworach i pałacach najwyższych warstw społecznych. Klawesyny przeznaczone dla najmożniejszych oraz na dwory książęce i królewskie były także pięknymi ozdobami wnętrz, które należało pokryć dekoracją akcentującą pozycję i majętność ich posiadaczy. Dekoracja klawesynów nie cieszy się większym zainteresowaniem historyków sztuki, choć, jak wskazują zachowane do dziś przykłady tych instrumentów, niejednokrotnie są to dzieła o wysokich walorach estetycznych i artystycznych. Z uwagi na to, że dekoratorzy klawesynów w znakomitej większości przypadków pozostają autorami anonimowymi, tym bardziej przypisywana Gérardowi Dagly’emu dekoracja dwóch instrumentów stojących dziś w pałacu Charlottenburg jest dziełem, na które warto zwrócić uwagę. Bogate zdobienia tych klawesynów nie zostały do tej pory opracowane w sposób wyczerpujący, a wśród tekstów traktujących o zagadnieniach związanych z tym tematem istnieje jedynie pojedyncza, skromna pozycja polskojęzyczna. Celem niniejszej pracy było zebranie możliwie pełnej literatury traktującej o dwóch klawesynach z Charlottenburga, jej analiza i porównanie, omówienie niezwykle ciekawej historii tych instrumentów, osadzenie ich w kontekście historyczno-kulturowym, określenie przeznaczenia i roli jaką odgrywały, próba rozstrzygnięcia autorstwa budowniczego i dekoratora, a także propozycja ich datowania. Osobnym założeniem powstania tej pracy jest próba częściowego zapełnienia luki w polskiej literaturze przedmiotu i przedstawienie klawesynów jako przedmiotów sztuki użytkowej bliskiej meblom, na których dekorację warto zwrócić uwagę ze względu na ich jakość i często idiomatyczne sposoby zdobienia. Praca została podzielona na kilka części odpowiadających poszczególnym zagadnieniom. Rozdział pierwszy poświęcono problematyce zjawiska chinoiserie, kolekcjom „chińskości” i ich wpływie na sztukę baroku, co pozwala na prześledzenie rozwoju tego rodzaju zdobnictwa i umiejscowienie dekoracji instrumentów z Charlottenburga w odpowiednim kontekście. W kolejnym rozdziale opisano historię dekoracji klawesynów niemieckich z podziałem na trzy okresy, ze szczególnym uwzględnieniem XVIII stulecia. Świadomość historii rodzajów zdobień jakimi na przestrzeni wieków pokrywano tego typu instrumenty jest niezbędna przy dalszych rozważaniach na temat klawesynów z Charlottenburga, próbie identyfikacji ich autorów i właścicieli. Ostatni, trzeci rozdział został poświęcony skomplikowanej historii interesujących nas instrumentów, ich roli, możliwymi miejscami przeznaczenia, a także opisom ich dekoracji. W części tej znalazła się również propozycja ich datowania, próba identyfikacji dekoratora i budowniczego z uwzględnieniem niepublikowanych jak dotąd materiałów, analiza dekoracji oraz porównanie tychże instrumentów z innymi przykładami podobnie zdobionych klawesynów.

Niniejsza praca magisterska stanowi pierwsze monograficzne opracowanie polichromii w kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Łosiowie. Celem jest podsumowanie stanu wiedzy zgromadzonej w literaturze przedmiotu, wyczerpujący opis, analiza ikonograficzna wystroju malarskiego oraz wyjaśnienie problemu ich autorstwa.

Praca jest próbą stworzenia pierwszego monograficznego opracowania kaplicy pw. św. Jerzego, mieszczącej się w pałacu w Gorzanowie. Porusza zagadnienie historii powstania arystokratycznej rezydencji, opisuje jej przebudowę, jak i okoliczności fundacji kaplicy przez Johanna Friedricha von Herbersteina. Zawiera opis dekoracji sztukatorsko-malarskich znajdujących się w kaplicy, próbuje odtworzyć ich pierwotny wygląd, wskazać źródła inspiracji i artystyczne analogie, a także odczytać program ikonograficzny. Porusza również problem autorstwa i datowania przedstawiając nową koncepcję opartą na powiązaniu z dekoracjami w kościele parafialnym pw. św. Marii Magdaleny w Gorzanowie. Praca stanowi zbiór materiałów, które mogą posłużyć do zrekonstruowania opisywanego obiektu. Dopełnieniem opracowania są ilustracje przedstawiające między innymi archiwalne fotografie, a także współczesne zdjęcia obrazujące aktualny stan kaplicy pałacowej.

Praca stanowi opracowanie zespołu dekoracji malarskich Sali Rajców w ratuszu w Brzegu powstałych w latach 1746-1747 na zlecenie Rady Miejskiej. Początek dotyczy historii miasta Brzeg oraz politycznej sytuacji całego Śląska, który znalazł się wówczas pod władzą Królestwa Prus. Opisane są narodziny samorządu miejskiego w Brzegu oraz proces powstawania ratusza, jak i jego przebudowy. Kolejną częścią pracy jest opracowanie i odczytanie treści malowideł oraz interpretacja całego programu dekoracji. Następnie przedstawieni zostali artyści pracujący przy powstawaniu całej realizacji, w tym lokalni malarze - Johann Sebastian Neuberth oraz Karol Friedrich Eylich, a także znani śląscy twórcy - Johann Georg Ernst z Oleśnicy i Michael Steiner z Ząbkowic Śląskich. Jako przykład analogicznego dzieła przeanalizowana została Sala Rajców z ratusza w Kowarach, w której również odnaleźć można przedstawienia gloryfikujące władzę pruską. Podsumowanie wskazuje na unikalny charakter dekoracji oraz podkreśla ich wartość, nie tylko zabytkową, ale i społeczno-historyczną. Zakończenie dotyczy aktualnej rekonstrukcji Sali Rajców w Brzegu, a także stosunku do dziedzictwa pruskiego w ogólnym kontekście.

Niniejsza praca poświęcona została freskowi Misteria dionizyjskie z Willi Misteriów w Pompejach. Jej celem było przede wszystkim zebranie oraz usystematyzowanie informacji dotyczących omawianego dzieła, a także jego pogłębiona analiza i interpretacja w oparciu o zebraną literaturę oraz własne obserwacje. Wspomniany fresk reprezentuje drugi styl pompejański, który rozwijał się w okresie od ok. 90 p.n.e. do 25 p.n.e. w związku z czym zakres pracy będzie obejmował te ramy czasowe. Część pierwszą stanowi stan badań, w którym przytaczam najważniejsze publikacje, do jakich udało mi się dotrzeć dotyczące fresku Misteria dionizyjskie. W tym miejscu poruszę także problemy badawcze dotyczące treści zawartych we wspomnianej literaturze. Następnie jako wprowadzenie do głównego rozdziału zarysuję sytuację historyczno-kulturową, która miała wpływ na ostateczny kształt dzieła oraz pomoże w jego pełniejszym zrozumieniu. Przybliżę misteria i rytuały z kręgu kultu Dionizosa w kulturze starożytnej Grecji oraz Rzymu. Kolejnym elementem pracy będzie omówienie stylu malarskiego fresku, datowanie dzieła oraz próba ustalenia jego autorstwa. W rozdziale głównym na początku zarysuję historię willi oraz badania, które doprowadziły do jej odkrycia. Nakreślę również plan samego obiektu. W dalszej części przejdę do bezpośrednio do omawianego dzieła identyfikując po kolei przedstawione sceny. Odniosę się również do poszczególnych elementów przedstawienia, m.in. występujących przedmiotów oraz ich znaczenia. Zwrócę uwagę na relacje zachodzące między postaciami. Istotną częścią, będzie przytoczenie oraz porównanie wybranych dzieł powstałych w starożytnej Grecji, które mogły stanowić inspirację dla twórcy fresku przy tworzeniu omawianego obiektu. Na końcu w oparciu o te wszystkie elementy dokonam analizy i interpretacji pod kątem pojedynczych scen oraz ich odbioru jako całości.

Praca ta zawiera przede wszystkim opis i analizę dekoracji sztukatorskiej pałacu w Bojadłach, a także historię obiektu. Podejmuje również próbę ukazania różnorodnych zabiegów formalnych, wykorzystanych przy komponowaniu dzieła.

Praca traktuje o dialogu z przeszłością jaki podejmują współcześni artyści chińscy wykorzystując w swojej twórczości nawiązania do tradycji, kultury i sztuki Chin. Wskazane i przeanalizowane w pracy przykłady zostały usystematyzowane w ramach trzech dziedzin sztuki chińskiej jakimi są: kaligrafia, malarstwo oraz ceramika z uwzględnieniem porcelany. Opisane w niniejszej pracy dzieła powstawały do połowy lat osiemdziesiątych XX wieku po 2014 rok. Odwołanie się poprzez sztukę do tradycji jest istotnym elementem budowania nowej tożsamości kulturowej współczesnych artystów chińskich. W swojej twórczości wykorzystują oni głównie wzorce pochodzące z okresu panowania dynastii Han, Song, Ming i Qing.

Nowe Państwo to okres największego rozwoju starożytnego Egiptu. Jahmes, pierwszy władca XVIII dynastii pokonał Hyksosów, którzy wówczas rządzili Egiptem Dolnym. Rozwinął się handel i podbito nowe tereny. Wiara w życie pozagrobowe była podstawą wierzeń starożytnych Egipcjan. Z tego też powodu bardzo ważne były dla nich rytuały pogrzebowe oraz kładziono ogromny nacisk na stworzenie godnego i bezpiecznego grobowca. Na przestrzeni dziejów poszukiwano nowych rozwiązań, aby zapewnić spokój pochowanemu władcy, aż wreszcie zdecydowano się na rozdzielenie świątyni od grobu i znaleziono nowe, trudno dostępne miejsce pochówków. Owym miejscem była Dolina Królów. W okresie panowania XVIII, XIX i XX dynastii rozróżnić można etapy zmian planu architektonicznego, dekoracji czy wyposażenia królewskich grobowców w Dolinie Królów.

Celem niniejszej pracy jest monograficzne studium drewnianej chrzcielnicy z kościoła p.w. św. Bartłomieja w Koninie Żagańskim, wykonanej w 1614 r. z fundacji Georga i Valtena Reichów, należącej do zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, a eksponowanej w brzeskim Muzeum Piastów Śląskich. Zbadanie jej historii, cech formalnych, analiza treści ideowych, a także próba porównania z innymi dziełami sztuki baptyzmalnej doby Reformacji, były głównymi zamierzeniami tego studium. Badania te wykazały sporą zależność dekoracji malarskiej i snycerskiej chrzcielnicy od środowiska artystycznego Chociebuża, a także niderlandzkich wzorców graficznych. Zwróciły również uwagę na rozbudowany program ideowy o silnie konfesyjnym charakterze, oraz problematykę fundacji sprzętów liturgicznych, jako epitafiów ich donatorów. Chrzcielnica z Konina Żagańskiego zdaje się być zabytkiem dość odosobnionym na tle sztuki baptyzmalnej Śląska. Poprzez zastosowanie portretów fundatorów, nadających jej cechy epitafium, wyróżniła się swoim programem ideowym. Dość nietypowe wśród śląskich realizacji pozostają także jej cechy formalne: szczelne wypełnienie ornamentem okuciowym z kaboszonami przy zachowaniu prostej, kielichowej formy bez glorietowego zwieńczenia.